ਕੱਖ ਕੰਡੇ

ਗੁਰਨਾਮ ਅਕੀਦਾ ਦੀ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਕੱਖ ਕੰਡੇ ਪੜ੍ਹੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ,ਆਪਣੇ ਖਾਨਦਾਨੀ ਕਿੱਤੇ, ਜਨਮ ਤੇ ਬਾਕੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਪਿਤਾ ਦੇ ਜੁੱਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ। ਚਮੜੇ ਦੀ ਖਰੀਦ ਫਰੋਖਤ, ਬਜ਼ਾਰ, ਚਮੜੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਲੇਖਕ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਪਿੰਡ ਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੇ ਕੋਹੜ ਦਾ ਅਸਰ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਿੰਦਰ ਜੁੱਤੀ ਲੈਣ ਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬੈਠ ਤਾਂ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਸਾਡੇ ਘਰੋਂ ਚਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੀਂਦਾ ਕਦੇ ਲੇਖਕ ਤੇ ਉਸਦਾ ਬਾਪ ਜਦੋ ਆਪਣੇ ਟੋਹ ਛੋਟੀ ਜਾਤ ਵਾਲੇ ਬਾਰੂ ਘਰ ਗਏ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਬਾਪ ਨੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਘਰੋਂ ਚਾਹ ਨਾ ਪੀਤੀ ਤੇ ਮੰਜੇ ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਬੈਠਿਆ। ਇੰਜ ਬਾਰੂ ਵੀ ਟੱਪਰੀਵਾਸਾ ਦੀਆਂ ਝੁੱਗੀਆਂ 'ਚ ਚਲਾ ਤਾਂ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਓਥੇ ਕੁਝ ਖਾਂਦਾ ਪੀਂਦਾ ਨਾ। ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਜਾਤਪਾਤ ਵਾਲੇ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਤਾਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਛੁਡਾ ਪਾਇਆ।ਕੁੱਝ ਸੀਮਤ ਲੋਕਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਇੰਨੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਮਨਿੰਦਰ ਕਾਂਗ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕੁੱਤੀ ਵੇਹੜਾ ਯਾਦ ਆ ਗਈ।
ਲੇਖਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਵਾਸਤੇ ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਵਾਲਿਆ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਵਗਾਰ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਸਾਰੀ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਕਿੱਸਾ ਲੇਖਕ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਰੈਫਰੇਂਸ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਬਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਆਤਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਹਿੰਦੇ , ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਬੰਗ ਕਹਿੰਦੇ । ਹੁਣ ਇਹ ਆਤਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੌਣ ਹਨ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਮਝਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਹੈ।